Chor-Bakr Necropolis

Buxorodan besh kilometr g‘arbda dalalar qator-qator tut daraxtlari bilan ajralib turadigan joyda eng g‘ayrioddiy diqqatga sazovor joylardan biri – Chor-Bakr nekropol bo‘lib, uni o‘liklar shahri deb ham atashadi. U yerdagi birinchi qabrlar bundan ming yil avval, darveshlarning kichik manzilgohi bo‘lgan paytda paydo bo‘lgan. Ammo minglab ziyoratchilar tashrif buyuradigan ajoyib me'moriy ansambl XVI asrgacha qurilgan.

X asrda Buxoro Somoniylar sulolasi hukmronligi davrida shahar hayotida muhim rol oʻynagan Juybar Seyyidlarning (Muhammad paygʻambar avlodlari) qadimgi oilasi yashagan. Asrlar davomida Djuybarlar ushbu mamlakat qabristoniga dafn etilgan.
 

1560-yilda Shayboniylar sulolasi hukmdori Abdullaxon II zodagonlar oilasini yodga olishga qaror qiladi va u yerda masjid, madrasa va xonaqoh qurishni buyuradi. Bu 1563 yilda vafot etgan ustozi Juybar shayx Muhammad Islomxo‘jaga tuhfa bo‘lgan. Majmua qurilishi o‘sha yili yakunlangan.

1593-yilda vafot etgan Muhammad Islomning o‘g‘li Xo‘ja Bakr Sa’diy otasining yoniga dafn etilgan. Yillar o'tib u yerda Abu Bakr Fazl va Tojidin Xasan kabi boshqa oila a'zolari ham dafn etilgan. “Bakr” unvoniga ega bo'lgan bu to'rt kishi bir xazirada (maqbarda) uxlaydilar. “Bakr” “aka” deb tarjima qilingan va Chor-Bakr “to‘rt aka-uka” deb tarjima qilingan.

Xazira oʻziga xos dafn inshooti boʻlib, yaxlit devorlar bilan oʻralgan hovlidan iborat boʻlib, chiroyli bezatilgan darvoza koʻrinishidagi birgina kirish joyi bor. Chor-Bakrni O'zbekistondagi boshqa diniy dafnlardan, masalan, Shoxi-Zinda nekropollaridan ajratib turadigan narsa qabrning ana shu tuzilishidir. Butun majmua xuddi shunday qurilgan.

Majmuaning shimoliy-g‘arbiy qismida joylashgan Juybar Seyyidlar xazirasiga uzun yo‘lak orqali borish mumkin, uning har bir qadami g‘isht devorlardan jiringlagan aks sado bilan aks etadi. Majmuaning sharqiy qismida joylashgan boshqa xozirlar shimoldan janubga qarab uzoq davom etib, ularga qarama-qarshi kichik ko'lmak ortida masjid va xonaqoh binolari joylashgan. Shunisi e'tiborga loyiqki, vaqt o'tishi bilan dafn etish marosimlari kamroq qattiqlashdi va Chor-Bakr shunchaki Djuybarlar qabriga aylandi - u erda sulolaning barcha a'zolari, shu jumladan ayollar dafn etilgan.

Majmuaga XX asr boshlarida Buxorodagi mashhur Kalyonga oʻxshab ketadigan kichik minora biriktirilgan boʻlib, Chor-Bakr hududida hozirda 30 ta meʼmoriy inshootlar joylashgan. Bundan tashqari, nekropolning shimolida XVI asrda joylashgan katta bog' mavjud. Terak, chinor, tol va koʻplab mevali daraxtlar ekilgan.

Chor-Bakr haqiqatan ham noodatiy va sirli joy. Chor-Bakrni ziyorat qilganingizda o‘liklar olamining nafasini his etmasdan ilojingiz yo‘q, u yerdagi sokin xiyobonlarda hayotning zaifligi, inson hayotining o‘tkinchiligi haqidagi o‘ylar beixtiyor miyangizga kirib boradi.